مقدمه  

کانی‌ها وسنگ‌های قیمتی از دیرباز مورد توجه بوده‌اند. اشاره به گوهرها در نوشته‌های قدیمی و وجود آثار علمی دیرینه درمورد گوهرها، شواهدی از این توجه در ایران باستان هستند. در دنیای امروز حجم بالای تجارت سنگ‌های قیمتی به چند صد میلیارد دلار در سال می‌‌‌رسد، اما فعالیت‌های صنعت سنگ‌های قیمتی در کشور به‌صورت سنتی انجام شده و بدین دلیل نتوانسته است سهم  قابل توجهی از تجارت جهانی را داشته باشد.

توسعه این صنعت نیازمند ورود بخش‌های علمی در عرصه ارائه خدمات فنی و تخصصی در تمامی جنبه‌های گوهرسنگ‌ها از اکتشاف، فراوری، ساخت، بهسازی، شناسایی و تجارت آن‌ها است. 

برای رفع این نیاز واحدهای متعددی در بخش خصوصی در سال‌های اخیر سعی کرده‌اند مطالعه گوهرها را انجام دهند، اما بررسی‌های علمی هنوز جایگاه شایسته خود را در این تجارت بدست نیاورده است. لذا فعالیت‌های گوهرشناسی در دانشگاه شهید بهشتی از  مهر سال 1392 به‌صورت تاسیس یک واحد فناور با نام موسسه توسعه گوهرشناسی ایران در مرکز رشد دانشگاه آغاز شد. این موسسه به‌عنوان یکی از واحدهای پارک علم و فناوری دانشگاه فعالیت می‌نماید. به دنبال آن، هسته گوهرشناسی و سپس مرکز گوهرشناسی دانشگاه شهید بهشتی در دانشکده علوم زمین دانشگاه فعالیت خود را آغاز نمودند.

مرکز گوهر شناسی با تلاش‌های دکتر فریبرز مسعودی و حمایت اعضا هیات علمی علاقمند و مسولین دانشگاه به‌صورت تعریف پایان نامه‌های کارشناسی ارشد، برگزاری همایش‌ها و نشست‌های تخصصی گوهرشناسی و تعریف درس تخصصی کانیها و فلزات گرانبها فعالیت خود را از سال 1394 آغاز نمود و در حال حاضر با بهره‌گیری از توان بخش‌های مختلف دانشگاه، صنعت و بخش خصوصی به‌عنوان یک مرکز علمی مرجع در کشور شناخته شده است. 

این مرکز با ریاست آقای دکتر فریبرز مسعودی در تاریخ 96/8/30 با دو گروه  الف- گروه پژوهشی زمین شناسی و شناسایی گوهرها  و  ب- گروه پژوهشی تولید و بهسازی گوهرها به تصویب شورای گسترش آموزش عالی رسید.

با توجه به فعالیت‌های انجام شده قطب علمی گوهرشناسی نیز برای مرکز گوهرشناسی دانشگاه مصوب و از ابتدای سال 1398 فعالیت خود را آغاز نمود.

  گروه‌های مرکز گوهرشناسی 

برای مرکز گوهرشناسی دو گروه با عناوین 1) زمین‌شناسی و شناسایی گوهرها و 2) تولید و بهسازی گوهرها در نظر گرفته شده است. مامورت و اهداف هر یک به شرح زیر است.

1-      گروه پژوهشی زمین‌شناسی و شناسایی گوهرها:

مامورت این گروه شناسایی علمی منابع معدنی گوهرها در کشور و کشورهای همسایه و بکارگیری روش‌های علمی در شناسایی و تشخیص سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی است.

اهداف گروه پژوهشی زمین شناسی و شناسایی گوهرها:

1)     شناسایی، طبقه‌بندی و تعیین ویژگی‌های ذخایر موجود گوهرها در کشور و کشورهای همسایه و انجام مطالعات کاربردی در نحوه شکل‌گیری ذخایر گوهرسنگ‌ها به‌منظور ارائه الگوهای اکتشافی

2)  انجام مطالعات عملی در زمینه شناسایی بلورهای مصنوعی و طبیعی به‌منظور ایجاد مرکز علمی استاندارد در کشور در شناسایی گوهرها

3)  شناسایی تجهیزات مرتبط موجود قابل استفاده در کشور و بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي علمي و پژوهشي متخصصان علمي داخل و خارج کشور برای انجام مطالعات بین رشته‌ای و انجام پژوهش‌های کاربردی و ایجاد گروه تخصصی زمین‌شناسی و شناسایی گوهرها به‌عنوان مرجع فعالیت‌های معدنی گوهرها در کشور

4)     تعامل سازنده با سازمان‌های متولی اکتشاف مانند سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور

5)     تربيت متخصصين پژوهشگر زمین‌شناسان اقتصادی برای پی‌جویی، اکتشاف و استخراج گوهرها

6)   تجهیز آزمایشگاه گوهرشناسی به امکانات آزمایشگاهی با فناوری‌های نوین از قبیل لیزر و ایجاد آزمایشگاه مرجع تشخیص گوهرها

7)  ارائه خدمات تخصصی و علمی شناسایی گوهرها به پژوهشکده میراث فرهنگی، خزانه جواهر بانک مرکزی، گمرک جمهوری اسلامی ایران، مراجع قضایی و صنعت طلا و جواهر کشور

8)     تربيت متخصصين پژوهشگر گوهرشناس

9) برنامه ريزی و اجرای نشست‌های علمی، گردهمايی‌های تخصصی به‌منظور مشارکت و همکاری و همفکری با متخصصين و اشاعه نتايج پژوهش‌های انجام شده و هم چنين کمک در به کارگيری نتايج پژوهش‌ها در صنعت طلا و جواهرکشور

2-     گروه پژوهشی تولید و بهسازی گوهرها

مأموریت این گروه پژوهشی تولید گوهرهای مصنوعی و بهسازی گوهرها به‌منظور ایجاد زمینه لازم برای مشارکت بیشتر کشور در صنعت طلا و جواهر است.

اهداف گروه پژوهشی تولید و بهسازی گوهرها:

1)  انجام تحقیقات بنیادی و کاربردی در زمینه تولید بلورهای مصنوعی به‌منظور ایجاد زمینه ورود  تجاری کشور در تولید گوهر‌های مصنوعی در صنعت طلا و جواهر

2)     انجام مطالعات کاربردی در زمینه بهسازی گوهرها

3)  بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي علمي و پژوهشي اعضاي هيئت علمي داخل و خارج کشور در رشته‌های مختلف گوهر‌شناسی، شیمی، فیزیک، زمین‌شناسی و مواد برای انجام مطالعات بین رشته‌ای و انجام پژوهش‌های کاربردی مورد استفاده در صنعت

4)     تعامل سازنده با صنعت طلا و جواهر کشور

5)     تربيت متخصص و پژوهشگر کارآمد درشاخه‌های مختلف علوم گوهرشناسی

6)  برنامه‌ريزی و اجرای نشست‌های علمی، گردهمايی‌های تخصصی به‌منظور مشارکت و همکاری و همفکری با متخصصين و اشاعه نتايج پژوهش‌های انجام شده و هم چنين کمک در به کارگيری نتايج پژوهش‌ها در صنعت طلا و جواهرکشور

 7) ايجاد ارتباط فعال و سازنده  با مراکز علمی، پژوهشی، کاربردی و صنعتی داخل کشور و خارج از کشور در اجرای پروژه‌های مورد نیاز و توسعه فعالیت‌های کاربردی و تجاری گوهرشناسی در کشور

چشم انداز  

موسسان مرکز گوهرشناسی دانشگاه شهید بهشتی بر این باورند که با استفاده از توان علمی بخش‌های مختلف دانشگاه و سایر مراکز علمی کشور و ارتباط سازنده و کارآمد با صنعت طلا و جواهر کشور بتوانند با توسعه این مرکز، بخشی از نیاز فنی، علمی و تجاری کشور را در حد استانداردهای جهانی فراهم آورند. در این راستا استفاده از توان شرکت‌های دانش بنیان برای نیل به اهداف تعریف شده از اولویت‌های مرکز است.

 اعضا مرکز گوهرشناسی

اعضا اولیه

تحقق اهداف مرکز و ایفای نقش آن به‌عنوان یک مرکز مرجع علمی تنها هنگامی میسر است که از توان و تجربه دانشگاهیان و صنعت به‌طور همزمان استفاده شود. بدین منظور بنیانگذاران این مرکز از بخش‌های مختلف دانشگاه شامل پژوهشکده‌ها و دانشکده‌های علوم زمین، فیزیک، علوم هسته‌ای و شیمی با یکدیگر همکاری نمودند. برای شکل‌گیری مرکز، همکاران مرکز از بخش خصوصی دانش بینان دانشگاه (موسسه توسعه گوهرشناسی ایران)، اتحادیه کشوری طلا و جواهر، پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی و فرهنگی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز  اعلام آمادگی نمودند. اسامی افرادی که در تاسیس مرکز و شکل‌گیری آن همکاری نمودند، در جدول زیر خلاصه شده است.

اعضا جدید مرکز گوهرشناسی

علاوه بر اکثر اعضا اولیه، افراد متخصص زیر نیز  به‌صورت عضو پیوسته و یا عضو وابسته با مرکز همکاری دارند.

مهندس علی اصغر لشگری، کارشناسی مرکز، 02129902611

 اعضای دانشجویی